ดอกเบี้ยขาขึ้น: ทำไมคนผ่อนบ้าน/ผ่อนรถ ถึงต้อง ‘เครียดหนัก’ และจะรับมืออย่างไร?

ภาวะดอกเบี้ยขาขึ้นเป็นปรากฏการณ์ทางเศรษฐกิจที่ส่งผลกระทบในวงกว้าง โดยเฉพาะต่อบุคคลที่มีภาระหนี้สินระยะยาว การทำความเข้าใจถึงสาเหตุและผลกระทบของสถานการณ์นี้จึงเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้สามารถวางแผนและปรับตัวได้อย่างทันท่วงที บทความนี้จะสำรวจประเด็นที่ว่า **ดอกเบี้ยขาขึ้น: ทำไมคนผ่อนบ้าน/ผ่อนรถ ถึงต้อง ‘เครียดหนัก’ และจะรับมืออย่างไร?** โดยจะวิเคราะห์กลไกที่ทำให้อัตราดอกเบี้ยส่งผลโดยตรงต่อภาระทางการเงิน พร้อมนำเสนอแนวทางการบริหารจัดการหนี้สินเพื่อลดความเสี่ยงและความเครียดทางการเงินที่อาจเกิดขึ้น

ประเด็นสำคัญที่ต้องรู้

• ภาระหนี้เพิ่มขึ้น: เมื่ออัตราดอกเบี้ยนโยบายปรับตัวสูงขึ้น สถาบันการเงินจะปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ตาม ทำให้ผู้ที่มีสินเชื่ออัตราดอกเบี้ยลอยตัว (Floating Rate) เช่น สินเชื่อบ้านและรถยนต์ ต้องชำระค่างวดสูงขึ้นหรือมีระยะเวลาผ่อนนานขึ้น
• หนี้ลดช้าลง: เงินที่ชำระในแต่ละงวดจะถูกนำไปตัดส่วนของดอกเบี้ยมากขึ้น และตัดเงินต้นได้น้อยลง ทำให้ยอดหนี้คงค้างลดลงช้ากว่าที่คาดการณ์ไว้แต่เดิม
• ปัจจัยมหภาคเป็นตัวกำหนด: ทิศทางดอกเบี้ยไม่ได้เกิดจากการตัดสินใจของบุคคล แต่เป็นผลมาจากนโยบายเศรษฐกิจมหภาคเพื่อควบคุมอัตราเงินเฟ้อ รักษาเสถียรภาพทางเศรษฐกิจ หรือตอบสนองต่อภาวะตลาดการเงินโลก
• การรับมือเชิงรุกคือทางออก: การนิ่งเฉยอาจนำไปสู่ปัญหาสภาพคล่องและหนี้เสียในระยะยาว กลยุทธ์สำคัญในการรับมือได้แก่ การรวมหนี้ การรีไฟแนนซ์ การเพิ่มรายได้ลดรายจ่าย และการเจรจากับสถาบันการเงิน
• การติดตามข้อมูลเป็นสิ่งจำเป็น: การติดตามข่าวสารเศรษฐกิจและนโยบายการเงินของธนาคารกลางอย่างสม่ำเสมอ จะช่วยให้สามารถคาดการณ์แนวโน้มและวางแผนการเงินล่วงหน้าได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ความหมายและความสำคัญของภาวะดอกเบี้ยขาขึ้น

ก่อนที่จะลงลึกถึงแนวทางการรับมือ การทำความเข้าใจพื้นฐานเกี่ยวกับภาวะดอกเบี้ยขาขึ้นเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อให้เห็นภาพรวมของสถานการณ์และตระหนักถึงความจำเป็นในการวางแผนทางการเงินอย่างรอบคอบ

ดอกเบี้ยขาขึ้นคืออะไร?

ดอกเบี้ยขาขึ้น คือช่วงเวลาที่ธนาคารกลางของประเทศ ซึ่งในประเทศไทยคือคณะกรรมการนโยบายการเงิน (กนง.) ตัดสินใจปรับขึ้น “อัตราดอกเบี้ยนโยบาย” ซึ่งเป็นอัตราดอกเบี้ยอ้างอิงที่ธนาคารกลางใช้ในการทำธุรกรรมกับสถาบันการเงินพาณิชย์ การปรับขึ้นนี้มีวัตถุประสงค์หลักเพื่อชะลอความร้อนแรงของเศรษฐกิจและควบคุมอัตราเงินเฟ้อไม่ให้สูงจนเกินไป เมื่ออัตราดอกเบี้ยนโยบายสูงขึ้น สถาบันการเงินพาณิชย์ก็จะปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ประเภทต่างๆ ตามไปด้วย เช่น อัตราดอกเบี้ยเงินกู้ลูกค้ารายย่อยชั้นดี (MRR) และอัตราดอกเบี้ยเงินกู้ลูกค้ารายใหญ่ชั้นดี (MOR) ซึ่งส่งผลกระทบโดยตรงต่อผู้กู้ยืมในระบบ

ใครที่ได้รับผลกระทบโดยตรง?

กลุ่มบุคคลที่รู้สึกถึงผลกระทบของดอกเบี้ยขาขึ้นได้อย่างชัดเจนที่สุด คือผู้ที่มีภาระหนี้สินระยะยาวและใช้อัตราดอกเบี้ยแบบลอยตัว (Floating Rate) หรือกึ่งคงที่กึ่งลอยตัว ซึ่งได้แก่:

• ผู้ที่ผ่อนบ้าน: สินเชื่อที่อยู่อาศัยส่วนใหญ่มักมีโปรโมชันดอกเบี้ยคงที่ใน 1-3 ปีแรก หลังจากนั้นจะเปลี่ยนเป็นอัตราดอกเบี้ยลอยตัวที่อ้างอิงกับ MRR เมื่อ MRR ปรับขึ้น ค่างวดหรือระยะเวลาผ่อนก็จะเพิ่มตาม
• ผู้ที่ผ่อนรถยนต์: แม้ว่าสินเชื่อเช่าซื้อรถยนต์ส่วนใหญ่จะเป็นอัตราดอกเบี้ยคงที่ (Flat Rate) ตลอดอายุสัญญา แต่ผู้ที่กำลังจะขอสินเชื่อใหม่ในช่วงดอกเบี้ยขาขึ้น จะต้องเผชิญกับอัตราดอกเบี้ยที่สูงกว่าเดิม ทำให้ภาระการผ่อนต่อเดือนสูงขึ้นสำหรับรถยนต์รุ่นเดียวกัน
• ผู้มีสินเชื่อส่วนบุคคลและบัตรเครดิต: หนี้สินประเภทนี้มักมีอัตราดอกเบี้ยลอยตัวและอยู่ในระดับสูงอยู่แล้ว การปรับขึ้นของดอกเบี้ยจะยิ่งเพิ่มภาระให้หนักขึ้นไปอีก
• ผู้ประกอบการและธุรกิจที่ใช้เงินกู้: ธุรกิจที่กู้ยืมเงินเพื่อการลงทุนหรือเป็นเงินทุนหมุนเวียน จะมีต้นทุนทางการเงินที่สูงขึ้น ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อกำไรและความสามารถในการขยายกิจการ

สาเหตุที่ทำให้ดอกเบี้ยปรับตัวสูงขึ้น

การตัดสินใจปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ยไม่ได้เกิดขึ้นอย่างไม่มีเหตุผล แต่เป็นผลมาจากปัจจัยทางเศรษฐกิจมหภาคที่ซับซ้อน ปัจจัยหลักที่กระตุ้นให้เกิดภาวะดอกเบี้ยขาขึ้น ได้แก่:

1. อัตราเงินเฟ้อสูง: เมื่อราคาสินค้าและบริการโดยรวมปรับตัวสูงขึ้นอย่างต่อเนื่อง (เงินเฟ้อ) อำนาจซื้อของประชาชนจะลดลง ธนาคารกลางจึงจำเป็นต้องขึ้นดอกเบี้ยเพื่อลดความร้อนแรงในการใช้จ่ายและการลงทุน ทำให้ความต้องการสินค้าลดลงและช่วยชะลอการเพิ่มขึ้นของราคา
2. การฟื้นตัวของเศรษฐกิจ: ในช่วงที่เศรษฐกิจเติบโตอย่างรวดเร็ว อาจเกิดความเสี่ยงด้านเสถียรภาพ การขึ้นดอกเบี้ยจะช่วยประคองให้เศรษฐกิจเติบโตในระดับที่เหมาะสมและยั่งยืน
3. นโยบายการเงินของประเทศมหาอำนาจ: โดยเฉพาะนโยบายของธนาคารกลางสหรัฐฯ (Fed) หากสหรัฐฯ ขึ้นดอกเบี้ย อาจส่งผลให้เงินทุนไหลออกจากประเทศกำลังพัฒนาไปยังสหรัฐฯ เพื่อหาผลตอบแทนที่สูงกว่า ธนาคารกลางของประเทศอื่นๆ รวมถึงไทย อาจต้องปรับขึ้นดอกเบี้ยตามเพื่อรักษาเสถียรภาพของค่าเงินและป้องกันเงินทุนไหลออก
4. ภาวะตลาดการเงินโลก: ความผันผวนในตลาดโลกสามารถสร้างแรงกดดันให้ต้องปรับนโยบายการเงินเพื่อรับมือกับความเสี่ยงที่อาจเกิดขึ้นได้เช่นกัน

ดังที่ปรากฏในข้อมูลช่วงต้นปี 2568 ที่คณะกรรมการนโยบายการเงิน (กนง.) อาจพิจารณาปรับเปลี่ยนนโยบายตามสภาวะเศรษฐกิจ แสดงให้เห็นว่าทิศทางดอกเบี้ยมีความไม่แน่นอนและขึ้นอยู่กับข้อมูลเศรษฐกิจ ณ เวลานั้นๆ

เจาะลึกผลกระทบต่อผู้ผ่อนบ้านและผ่อนรถ

เมื่อเข้าใจภาพรวมแล้ว ก็มาถึงส่วนสำคัญที่ว่าทำไมผู้ที่มีภาระผ่อนบ้านและรถยนต์จึงต้องเผชิญกับความเครียดทางการเงินอย่างหนักในช่วงดอกเบี้ยขาขึ้น ผลกระทบที่เกิดขึ้นสามารถอธิบายผ่านกลไกต่อไปนี้

ภาระค่างวดที่เพิ่มสูงขึ้น

สำหรับสินเชื่อที่อยู่อาศัยที่ใช้อัตราดอกเบี้ยลอยตัว เมื่อสถาบันการเงินประกาศปรับขึ้นอัตราดอกเบี้ย MRR ผลกระทบที่เกิดขึ้นทันทีคือภาระดอกเบี้ยที่ผู้กู้ต้องจ่ายในแต่ละเดือนจะสูงขึ้น แม้ว่าธนาคารอาจจะยังคงให้ชำระค่างวดเท่าเดิม แต่สัดส่วนของเงินที่จ่ายไปจะเปลี่ยนไป ซึ่งนำไปสู่ปัญหาระยะยาว แต่ในบางกรณีธนาคารอาจปรับเพิ่มยอดผ่อนชำระต่อเดือนเพื่อให้สอดคล้องกับดอกเบี้ยที่เพิ่มขึ้น ซึ่งจะกระทบต่อสภาพคล่องและงบประมาณรายจ่ายประจำเดือนของผู้กู้โดยตรง

สัดส่วนการชำระเงินต้นลดลง

นี่คือผลกระทบที่ซ่อนอยู่และอันตรายที่สุดในระยะยาว การจ่ายค่างวดสินเชื่อบ้านในแต่ละเดือนจะถูกแบ่งออกเป็น 2 ส่วน คือ ส่วนที่นำไปชำระดอกเบี้ย และส่วนที่นำไปตัดเงินต้น

ในภาวะดอกเบี้ยขาขึ้น “เงินที่จ่ายไปแต่ละงวด จะไปตัดดอกเบี้ยมากขึ้น ส่วนเงินที่ไปตัดลดเงินต้นจะน้อยลง ส่งผลให้ภาระหนี้สินของผู้กู้ไม่ลดลงอย่างรวดเร็วเท่าที่ควร และอาจกลายเป็นปัญหาสะสมในระยะยาว”

ตัวอย่างเช่น หากเดิมทีค่างวด 15,000 บาท ถูกแบ่งไปจ่ายดอกเบี้ย 7,000 บาท และตัดเงินต้น 8,000 บาท แต่เมื่อดอกเบี้ยปรับขึ้น สัดส่วนอาจเปลี่ยนเป็นจ่ายดอกเบี้ย 9,000 บาท และตัดเงินต้นเหลือเพียง 6,000 บาท นั่นหมายความว่าแม้จะจ่ายเงินเท่าเดิมทุกเดือน แต่หนี้กลับลดลงช้ากว่าเดิมอย่างมีนัยสำคัญ ส่งผลให้ระยะเวลาในการผ่อนชำระทั้งหมดอาจยาวนานขึ้นกว่าที่ระบุไว้ในสัญญาเริ่มต้น

ความเสี่ยงต่อปัญหาสภาพคล่องและหนี้เสีย

ดอกเบี้ยที่สูงขึ้นมักเกิดขึ้นพร้อมกับภาวะค่าครองชีพที่สูงขึ้นจากเงินเฟ้อ ทำให้รายจ่ายในชีวิตประจำวันเพิ่มขึ้นตามไปด้วย ไม่ว่าจะเป็นค่าอาหาร ค่าพลังงาน และค่าเดินทาง ในขณะที่รายได้อาจปรับตัวเพิ่มขึ้นไม่ทันการณ์ เมื่อภาระหนี้เพิ่มขึ้นสวนทางกับรายได้ที่เท่าเดิมหรือเพิ่มขึ้นน้อยกว่า ผู้กู้จะเริ่มประสบปัญหาสภาพคล่องทางการเงิน หรือที่เรียกว่า “ชักหน้าไม่ถึงหลัง” หากสถานการณ์ยืดเยื้อ อาจนำไปสู่การผิดนัดชำระหนี้ และกลายเป็นหนี้ที่ไม่ก่อให้เกิดรายได้ (NPL) หรือหนี้เสียในที่สุด ซึ่งจะส่งผลกระทบต่อประวัติเครดิตและความสามารถในการขอสินเชื่อในอนาคต

กลยุทธ์การรับมือและบริหารจัดการหนี้อย่างมีประสิทธิภาพ

การตระหนักถึงปัญหาเป็นเพียงจุดเริ่มต้น สิ่งสำคัญกว่าคือการลงมือปฏิบัติเพื่อจัดการกับความท้าทายทางการเงินนี้อย่างเป็นระบบ ต่อไปนี้คือ 4 กลยุทธ์หลักที่ผู้มีภาระหนี้สินสามารถนำไปปรับใช้ได้

1. การรวมหนี้ (Debt Consolidation)

แนวคิด: คือการรวบหนี้สินหลายก้อนที่มีอัตราดอกเบี้ยสูง เช่น หนี้บัตรเครดิต (ดอกเบี้ย 16% ต่อปี) หรือสินเชื่อส่วนบุคคล (ดอกเบี้ยสูงถึง 25% ต่อปี) ให้มาเป็นหนี้ก้อนเดียวภายใต้สินเชื่อที่มีอัตราดอกเบี้ยต่ำกว่า โดยส่วนใหญ่มักใช้สินเชื่อบ้านเป็นหลักประกัน เนื่องจากมีอัตราดอกเบี้ยต่ำที่สุด

วิธีการ: ติดต่อสถาบันการเงินที่ผ่อนบ้านอยู่ เพื่อขอ “สินเชื่ออเนกประสงค์” โดยใช้วงเงินที่เพิ่มขึ้นจากมูลค่าบ้านมาปิดยอดหนี้อื่นๆ ทั้งหมด ผลลัพธ์คือจะเหลือภาระผ่อนเพียงที่เดียวกับธนาคารเจ้าของสินเชื่อบ้าน ซึ่งมีอัตราดอกเบี้ยต่ำกว่าการผ่อนหนี้หลายทางอย่างชัดเจน ช่วยลดภาระดอกเบี้ยโดยรวมและทำให้การบริหารจัดการหนี้ง่ายขึ้น

2. การรีไฟแนนซ์ (Refinancing)

แนวคิด: คือการขอสินเชื่อก้อนใหม่จากสถาบันการเงินแห่งใหม่ (หรือแห่งเดิม) ที่เสนอเงื่อนไขและอัตราดอกเบี้ยที่ดีกว่า เพื่อนำเงินไปชำระคืนหนี้สินเชื่อก้อนเดิมทั้งหมด มักใช้กับสินเชื่อบ้านเมื่อครบกำหนดช่วงโปรโมชันดอกเบี้ยคงที่ 3 ปีแรกแล้ว

วิธีการ: ก่อนครบกำหนดช่วงดอกเบี้ยคงที่ประมาณ 3-6 เดือน ควรเริ่มมองหาโปรโมชันรีไฟแนนซ์จากธนาคารต่างๆ เปรียบเทียบอัตราดอกเบี้ย, ค่าธรรมเนียม, และเงื่อนไขอื่นๆ การรีไฟแนนซ์ไปยังธนาคารที่ให้อัตราดอกเบี้ยต่ำกว่า จะช่วยลดค่างวดหรือทำให้สามารถตัดเงินต้นได้มากขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพ ถือเป็นการปรับโครงสร้างหนี้เชิงรุกที่ได้ผลดีที่สุดวิธีหนึ่ง

3. การปรับปรุงสภาพคล่องทางการเงินส่วนบุคคล

แนวคิด: การแก้ปัญหาที่ต้นเหตุโดยตรง คือการสร้างสมดุลระหว่างรายรับและรายจ่ายให้มีเงินเหลือเพียงพอต่อการชำระหนี้และใช้จ่ายในชีวิตประจำวัน

วิธีการ:

• ลดค่าใช้จ่ายที่ไม่จำเป็น: จัดทำบัญชีรายรับรายจ่ายอย่างละเอียดเพื่อวิเคราะห์หารายจ่ายที่สามารถตัดทอนได้ เช่น ค่าสมาชิกบริการที่ไม่ค่อยได้ใช้, ค่าอาหารนอกบ้าน, ค่าชอปปิงฟุ่มเฟือย
• หารายได้เสริม: มองหาช่องทางสร้างรายได้เพิ่มเติมจากงานประจำตามความถนัด เช่น งานฟรีแลนซ์, ขายของออนไลน์, หรือทำงานล่วงเวลา เพื่อเพิ่มกระแสเงินสดเข้ามาช่วยแบ่งเบาภาระ

4. การเจรจาขอปรับโครงสร้างหนี้กับสถาบันการเงิน

แนวคิด: ในกรณีที่คาดว่าจะไม่สามารถชำระหนี้ได้ตามปกติ การนิ่งเฉยคือทางเลือกที่แย่ที่สุด การเดินเข้าไปเจรจากับสถาบันการเงินเจ้าหนี้ตั้งแต่เนิ่นๆ คือทางออกที่ดีที่สุด

วิธีการ: ติดต่อธนาคารเพื่อแจ้งปัญหาและขอคำปรึกษา สถาบันการเงินมักมีแนวทางช่วยเหลือลูกหนี้ เช่น การขอขยายระยะเวลาการผ่อนชำระ (ทำให้ค่างวดต่อเดือนลดลง), การขอพักชำระเงินต้นชั่วคราว (จ่ายเฉพาะดอกเบี้ย), หรือการปรับลดอัตราดอกเบี้ยให้ในบางกรณี การเจรจาแสดงให้เห็นถึงความรับผิดชอบและช่วยรักษาประวัติทางการเงินไม่ให้เสียหาย

ข้อควรพิจารณาและแนวทางปฏิบัติเพิ่มเติม

แม้ว่ากลยุทธ์ข้างต้นจะเป็นประโยชน์ แต่การนำไปใช้จำเป็นต้องมีความรอบคอบและพิจารณาปัจจัยแวดล้อมอื่นๆ ประกอบด้วย

ตรวจสอบเงื่อนไขและค่าใช้จ่ายแฝง

ก่อนตัดสินใจรวมหนี้หรือรีไฟแนนซ์ จำเป็นต้องศึกษาข้อมูลอย่างละเอียดถี่ถ้วน เพราะอาจมีค่าใช้จ่ายอื่นๆ เกิดขึ้น เช่น:

• ค่าธรรมเนียมการจัดการสินเชื่อใหม่
• ค่าประเมินหลักทรัพย์
• ค่าปรับกรณีไถ่ถอนหนี้ก่อนกำหนด (Prepayment Penalty) จากธนาคารเดิม
• ค่าอากรแสตมป์และค่าจดจำนอง

ควรคำนวณให้แน่ใจว่าผลประโยชน์ที่ได้จากอัตราดอกเบี้ยที่ลดลงนั้น คุ้มค่ากับค่าใช้จ่ายทั้งหมดที่ต้องเสียไป บางครั้งต้นทุนรวมอาจสูงกว่าการคงอยู่กับสินเชื่อเดิมก็เป็นได้

ความสำคัญของการติดตามข้อมูลข่าวสาร

สถานการณ์เศรษฐกิจและนโยบายการเงินเปลี่ยนแปลงได้เสมอ การติดตามข่าวสารเกี่ยวกับการประชุมของ กนง., อัตราเงินเฟ้อ, และทิศทางเศรษฐกิจโลก จะช่วยให้สามารถวางแผนการเงินล่วงหน้าได้ การรู้แนวโน้มล่วงหน้าว่าจะมีการปรับขึ้นหรือคงอัตราดอกเบี้ย จะทำให้มีเวลาเตรียมตัวและตัดสินใจเลือกกลยุทธ์ที่เหมาะสมได้ดียิ่งขึ้น

บทสรุปและแนวทางในอนาคต

ภาวะดอกเบี้ยขาขึ้นเป็นความท้าทายทางการเงินที่หลีกเลี่ยงไม่ได้สำหรับผู้ที่มีภาระหนี้สิน โดยเฉพาะผู้ที่กำลังผ่อนบ้านและผ่อนรถยนต์ ผลกระทบของมันไม่ได้หยุดอยู่แค่ค่างวดที่เพิ่มขึ้น แต่ยังกัดกร่อนความสามารถในการชำระคืนเงินต้น ทำให้หนี้ลดลงช้าและสร้างความเครียดทางการเงินในระยะยาว อย่างไรก็ตาม สถานการณ์นี้สามารถบริหารจัดการได้หากมีความเข้าใจและมีการเตรียมตัวที่ดี

กุญแจสำคัญในการรับมือคือการเปลี่ยนจากฝ่ายตั้งรับเป็นฝ่ายรุก โดยเริ่มต้นจากการ “เพิ่มความรู้” เกี่ยวกับกลไกของอัตราดอกเบี้ยและผลกระทบต่อหนี้สินของตนเอง, “ติดตามข่าวสารเศรษฐกิจ” อย่างสม่ำเสมอเพื่อคาดการณ์แนวโน้ม และ “ปฏิบัติตามแนวทางการบริหารหนี้” ที่เหมาะสมกับสถานการณ์ของแต่ละบุคคล ไม่ว่าจะเป็นการรวมหนี้, การรีไฟแนนซ์, การปรับพฤติกรรมการใช้จ่าย หรือการเจรจากับสถาบันการเงิน การลงมือปฏิบัติอย่างทันท่วงทีจะช่วยลดแรงกดดันทางการเงิน สร้างความมั่นคง และนำไปสู่อิสรภาพทางการเงินได้ในที่สุด

สำหรับองค์กรที่ต้องการเครื่องมืออัตโนมัติเพื่อวิเคราะห์ข้อมูลทางการเงินและเพิ่มประสิทธิภาพการทำงาน สามารถศึกษาโซลูชันเพิ่มเติมได้ที่ https://n8n-kdc.io/